din xadimi دین خادمی

حاضیر جوابلیق: لا حول و لا قوّةَ * La Havle Vela Kuvvete

مشهور جیمری پاشا, آتلاری‌نین آرپا یئمگی‌نین واجیب‌لیگینی دئیه‌ن مهترلره غضبلنردی و هر دفعه «لاحول . . .» دئییب قیشقیراردی. بیر گون آتلاری ضعیفلیكدن ییخیلیب قالاندا, حیرصلی سوروشور: «آتلاریما نه اولدو؟» مهتر جواب وئریر: «نه اولاجاق آغام, «لا حول» یئیه-یئیه «و لا قوّة» اولدولار!»   La Havle Vela Kuvvete Meşhur Cimri Paşa atlarının arpa yemesi gerektiğini söyleyen seyislerine kızar ve her seferinde “La Havle” çekermiş. Bir gün arabasının atları dermansızlıktan yığılıp kalınca, hiddetle sormuş. - Atlarıma ne oldu? Seyis, cevabı yapıştırmış: - Ne olacak efendim “La Havle” yiye yiye “Vela kuvvete” oldular.

حاضیر جوابلیق: بیمه * Sigorta

اینگیلیسین بؤیوك سفیری, قدیمی تورك ائولری‌نین دیوارلاریندان آسیلان «یا حافیظ» تابلولارین گؤرنده, بیلافاصیله «فوآد پاشادان» اونلار نه اولدوغونو سوروشور. فوآد پاشا اونون آنلایا بیله‌جگی دیلده جواب وئریر: «او گؤردوكلریز, عوثمانلی بیمه شیركتی‌نین تابلولاریدیر.»         Sigorta İngiliz Büyükelçisi, eski Türk evlerinin dış duvarlarına asılan “Ya Hafiz”(Muhafaza Eden Rabbimiz) levhalarını görünce dayanamamış ve Keçecizade Fuad Paşaya bunların ne olduğunu sormuş. Fuad Paşa İngiliz’in tam anlayacağı dille cevap vermiş. – O gördükleriniz, Osmanlı Sigorta Şirketinin levhalarıdır.

خجالت قارشی‌سینی آلماق اوچون جواب و آما! * رد لتفادی الإحراج و لكن !

حاضیر جوابلیق بعضی یئرلرده یاخشی بیر شئی اولا بیلر آما هر سؤزو هر كسه دئمك اولماز. دئییرلر بیر نفر چؤل آدامی (عؤمرونو چؤللرده كئچیرن آدام) شاها یئمك قوناغی اولور. چؤل آدامی شاهین حضوروندا, تاماهكارلیقلا یئمك یئییردی, شاه دئییر: «سنه نه اولوب؟ قوزونو ائله یئییرسن كی ائله بیل آناسی سنه بوینوز ووروب؟» چؤل آدامی جواب وئریر: «و سنه نه اولوب؟  اونا ائله رحمین گلیر كی ائله بیل آناسی سنه سوت وئریب؟»   رد لتفادی الإحراج و لكن ! أكل أعرابی عند أمیر وكان شرهاً، فقال الأمیر: مالك تأكل الخروف وكأن أمه نطحتك؟ رد علیه الإعرابی: ومالك تشفق علیه وكأن أمه أرضعتك؟

هامیدان فاضیل كیملردیلر؟ * ای الرجال افضل

عاریفدن سوروشدولار «هامیدان فاضیل كیملردیلر؟» جواب وئردی: او كس كی: اونونلا دانیشاندا اونون مودریك اولدوغونو گؤره‌سن. غضب‌لننده صبیرلی اولا. غالیب اولاندا كرامتلی و باغیشلایان اولا. باغیشلایاندا بیر دفعه‌لیك باغیشلار(اورگی باغیشلادیغی مالدا قالمایا) ایلقار باغلایاندا عهدینه وفا ائده, ایلقاری بؤیوك اولسا بئله. اونا شیكایت اولوناندا مهریبان اولار.   ای الرجال افضل سئل حكیم’ای الرجال افضل ؟ فاجاب.الذی اذاحاورته وجدته حكیما. واذا غضب كان حلیما .واذاظفر كان كریما. واذا استمنح منح حسیما.واذا عهد وفى وان كان الوعد عظیما.واذا شكی الیه وجد رحیما.

	امر به معروف و نهی از منكر
موعلّیم منی تخته قاباغا چاغیراندا بیر آز ایضطیرابیم وارییدی. دئییردیم بلكه دونن دئدیگی تكلیفی یاخشی یازمامیشام. آخی موعلّیمین دونن دئدیگی تكلیف قاباقكیلاردان چوخ فرقلی ایدی. دونن موعلّیم «امر به معروف و نهی از منكر»دن دانیشمیشدی و اوشاقلارا دئمیشدی كی مدرسه‌دن سونرا اطرافدا گؤردویونوز اینسانلارین رفتارلارینا گؤز قویون و نظریزه موهوم گلنلری یازین. بوگون بو یازدیقلاریمیزی اوخویاجاق ایدیك.  من باشلادیم: «بسم الله الرحمن الرحیم، امر به معروف و نهی از منكر، من وقتی به خانه رسیدم تكلیف آقا معلّم را با تلفن به پدرم گفتم. پدرم گفت پیش من بیا چون در كار من افراد مختلفی را می توانی ببینی و در مورد رفتارهای آنها بنویسی. ضمناً به منزل دایی حسین هم می رسانمت تا به عیادتش بروی. من پیش پدرم رفتم...» بو لحظه موعلّیم الی ایله «دایان» اشاره‌سی ائله‌ییب، دئدی: «آقا بابك، سنین بابان نه ایش گؤرر؟» -          اوتوبوس شؤفریدی. -          بونو یازمامیسان آخی. هم‌ده بللی اولور كی دایین مریض ایمیش آمّا یازمامیسان. موعلّیم هر دفعه بیر ایشكال تاپاردی یازدیقلاریمیزا. بیر آیدینین یازدیقلارینا چوخ گیر وئرمزدی. آیدین همیشه اینشاءدا 20 آلاردی. هئچ اولماسا 19 زاد آلاردی. موعلّیم بو لحظه اوشاقلارا ساری دؤنوب، دئدی: «باخین اوشاقلار، بابكین باباسی ائلداردی. امر به معروف و نهی از منكر موضوعسوندا ائلدار بیر آدامین یازدیغی جالیب اولابیلر.» امیر اجازه ایسته‌ییب، سوروشدو: «آقا موعلّیم، ائلدارلیق بیر شوغلدی؟» -          یوخ امیرآقا، ائلدارلیق بعضی ایشلرین بیر خاصیّتیدی. امیرین بو جوابی آنلامادیغی بللی ایدی. موعلّیم ایدامه وئردی: «مثلاً بانكدا ایشله‌ین، موعلّیم، باقّال، تاكسی و اوتوبوس شؤفرلری، كولّاً موسافیر داشیان وساییل شؤفرلری، ایداره‌لرده ارباب رجوعینن موستقیم ایرتیباطدا اولانلار .» امیر دییه‌سن بو دفعه باشا دوشموشدو. دئدی: «یعنی كولاً ائلینن موستقیم ایرتیباطدا اولانلار.» -          بله، آفرین. ائلدارلیق چتین بیر مسئولیّتدی. هر كسین حوصله‌سی و آنلاییش سطحی بونا ال وئرمز. من بو سؤزلره ائله قولاق آسیردیم كی یادیمدان چیخمیشدی اصل موضوع ائله من اؤزومم. موعلّیم اشاره ائله‌دی كی «اوخو». من ادامه وئردیم: «... پدرم گفت برو روی یكی از صندلیهای عقبی بنشین و حركات و رفتارهای مسافرها را نگاه كن. من رفتم و نشستم. مسافران در ایستگاهها سوار و یا پیاده می‌شدند. چیز مهمی نمی‌دیدم. در یكی از ایستگاهها عده بیشتری سوار شدند و برخی از آنها سرپا ماندند. چون جای خالی برای نشستن نبود. در اینجا فكر كردم كه همین موضوع برای امر به معروف و نهی از منكر خوب است. به این صورت كه نباید كسی كه نشسته و كسی كه سرپا مانده كرایه مساوی بدهند. در فكر راه حلی برای این موضع بودم كه پدرم صدا كرد: «بابك قالخ آیاغا عمی جان اوتورسون.» منظورش حتماً مردی بود كه در نزدیكی من سرپا ایستاده بود. من بلند شدم ولی آن مرد تعارف كرد كه لازم نیست و من می خواستم دوباره بنشینم كه نگاهم به نگاه منتظر پدرم در آینه بالای سرش افتاد. فهمیدم كه باید جایم را به آن مرد بدهم. بلند شدم و آن مرد بعد از تشكر از من نشست. پیش پدرم رفته و موضوعی را كه به ذهنم رسیده بود از او پرسیدم. جواب داد: «اوغول بو تاكسی دئییل كی. گؤرورسن كی كرایه‌سی‌ده چوخ اوجوزدی. خطّی واحیده مینن، بوش یئرده اوتوراجاغینی حسابلامامالیدی. آیاق اوسته دورماق حسابینان مینر. یئر اولسا اوتورار. بونون اوچون‌ده كرایه‌سی، تاكسییه گؤره اوجوزدی.» وقتی سخن به اینجا رسید پدرم اتوبوس را متوقف كرد. چون به ایستگاه دیگری رسیده بود. چند نفر پیاده شدند و چند نفر دیگر سوار شدند. بیشتر تازه سوار شده‌ها جوان بودند. احتمالاً دانش‌آموزان دبیرستان بودند...» بوردا دا موعلّیم الی ایله «دایان» اشاره‌سی ائله‌ییب، دئدی: «بابك جان، یازیندا بعضی اینشایی اشكاللارین وار ها، مثلاً «تازه سوار شده‌ها» كلمه‌سی دوز اولمور.» -          آقا موعلّیم، منظوروم همان تازا میننلردی دا! -          توركی گرامرینن فارسی‌نین گرامری فرقلیدی. اونون اوچون‌ده، هم اؤز دیلیمیزین، هم‌ده فارس دیلی‌نین بعضی ظرافتلرینی اؤیرنمه‌لی‌ییك. مثلاً اوردا بوجور یازابیلردین: «به نظر می‌رسید بیشتر آنهایی كه تازه سوار شدند دانش‌آموز دبیرستانی بودند». البته ایندی موضوموز او دئییل. بونو دئدیم كی بعضی اینشایی نوكته‌لره دیقت ائلییه‌سن.» من یئنه اوخوماغا ایدامه وئردیم: «... تازه وارد شده‌ها زیاد سر و صدا می‌كردند. پدرم ادامه داد: خطّی واحیدین‌ده اؤزونه گؤره یازیلمامیش قایدا- قانونلاری وار. مثلاً كیچیكلر اؤزلریندن بؤیوكلره یئر وئرمه‌لیدیرلر. ساغ آداملار، مریضلره، معلوللارا و یا جانبازلارا یئر وئرمه‌لیدیرلر...» بو لحظه گینه كیلاسین بیر گوشه‌سیندن بیری سسلندی: «آقا موعلّیم ایجازه، یازیلمامیش قانون نه‌جور اولار؟» موعلّیم اونا جواب وئرمه‌دن بو طرفدن علی شیرینلیك آتدی: «آقا موعلّیم، یازیلان قانونلاری بیلمیریك. بیلدیكلریمیزی‌ده ائله رعایت ائله‌میریك. اونا گؤره، یازیلمایانلاری هئچ بیلمه‌ساخدا اولار!» هامی‌ایله بیرلیكده موعلّیم‌ده گولدو. -          علی بَی، بوردا بابكین باباسی‌نین دئدیگی یازیلمامیش قانونلار، ائلیمیزین آداب و رسملریدی. ائلین آداب- رسومو دا قانونلاردان داها قدیمی و كؤكلودو. یعنی اوزون زامانلار بویونجا، ائلین موختلیف نسللری اونلاری یارادیب، گلیشدیریب و یئتیشدیریب. مثلاً هئچ یئرده یازماز كی علمی باخیمدان آیدینلاشدیقجا، یا دا پوللولاشدیقجا اؤزوزو ایتیرمه‌یین. آمّا همین نوكته، بیر آتاسؤزوموزده بئله خولاصه اولونوب: آغاج بار گتیردیكجه، باشینی آشاغییا سالار. حامد ایجازه آلیب، دئدی: «آقا ایجازه، بونا بنزر بیر سؤزو من توركیه‌ده بیر رستورانین دیواریندا اوخوموشدوم. اوردا یازمیشدی كی «سن ایی‌لیك ائت، دنیزه آت. تانری چؤلده سانا گئری وئریر.» -          آقا حامد، بو همان شعردی كی دئییر «تو نیكی می‌كن  و در دجله انداز كه ایزد در بیابانت دهد باز» موعلّیمین اشاره‌سینن یئنه اوخوماغا ایدامه وئردیم: «...پدرم به جوانان تازه سوار شده اشاره كرده و به من  گفت: «عمومی مكانلاردا اؤبور انسانلارین دا حقوقونو رعایت ائله‌مك، اخلاقی بیر مساله‌دی. اوتوبوس‌دا بیر عمومی مكان اولدوغونا گؤره، ایندی بو جوانلار یاخشی ایش گؤرمورلر.» من به صحبتهای آنها دقت كردم. صحبتشان در مورد كشف جدید فیزیكی بود كه در خبرهای دیروز آمده بود. به پدرم گفتم: «بابا اونلارین دانیشدیقلاری موضوع علمیدی. شاید ائشیدنلرین‌ده خوشونا گلر و معلوماتلاری چوخالار.» پیرمردی كه در یكی از صندلیهای جلویی نشسته بود قبل از پدرم جواب داد: «آمّا من ایسته‌میرم ائشیدم. چونكی سس و گورولتو اولاندا باشیم آغرییر. بابانین‌دا دئدیگینه گؤره اوتوبوس عمومی بیر مكان اولدوغو اوچون اونلارین سسلی دانیشماقلاری دوز دئییل. خاص مواریدده‌ده مجبور قالسالار، ایجازه ایسته‌مه‌لیدیرلر و ایجازه وئریلسه‌ده، عوذر ایسته‌مه‌لیدیرلر.» پدرم رو به آن جوانان كرده و گفت: «جوانلاردان خواهیش اولونور سس سالماسینلار.» آنها هم ابتدا ساكت شدند و سپس با صدای كم صحبتشان را ادامه دادند. من شنیدم كه یكی از آنها رو به دوستش كرده و در مورد پیرمرد حرف نامناسبی گفت. وقتی نگاهم به پیرمرد افتاد متوجه شدم كه خودش نیز شنیده و ناراحت شده است. امّا چیزی نگفت. در ایستگاه بعدی مسافر تازه‌ای آهسته به پدرم گفت پول ندارم. پدرم هم اشاره كرد كه مساله‌ای نیست. برو بنشین. آن شخص حداقل ده سال از من بزرگتر بود و من نمی‌توانستم باور كنم كه او كرایه خط واحد هم نداشته باشد. ولی حتماً پدرم بیشتر از من می‌دانست. چون این كار هر روز او بود. در ایستگاه دیگر پیاده شدم چون به محله دایی حسین رسیده بودیم. پدرم رو به من كرد و گفت: «ایندی گؤردوكلریوی و صاباح موعلّیمه اوخویاجاقلاریوی و كیلاسدا دانیشیلانلارین هامیسی‌نین گوزارشینی صاباح آخشام ایستیرم ها.» بعد خندید و گفت: «حسین دایینا سلامیمی یئتیر.» بعد از اینكه مطلب من تمام شد، موعلّیم از دانش آموزان خواست تا نظرات خودشان را بیان كنند و ... بو منیم باباما اوخودوغوم گوزارش ایدی. فقط كیلاسدا دانیشیلانلاری یازمامیشام. سیز بونلاری اؤز بابا- مامانیزین حضوروندا اوخویوب، هم «امر به معروف و نهی از منكر» لحاظیندان، هم‌ده آیری باخیملاردان بررسی ائلییه بیلرسیز. رسول داغسر